قرارداد هوشمند (Smart Contract) در حوزه صنایع بزرگ یک انقلاب بی همتا محسوب می‌شود، چرا که این پدیده به میزانی هوشمندانه تنظیم و اجرا می‌گردد که تحولی بدون نقص را تضمین می‌نمایند. به عنوان مثال شما قصد فروش یک ملک را دارید و برای این عمل به بنگاه ها ی زیادی مراجعه کرده اید.
قرارداد هوشمند Smart Contract
قرارداد هوشمند چیست؟ این نوع از قراردادها یک پروتکل جهت تنظیم قرارداد است که به واسطه بهره‌مندی از اطلاعات مربوط به شرایط در قرارداد، همه اقدامات پیش‌بینی شده در آن را به شکل خودکار انجام می‌دهند. قراردادهای هوشمند، مجوز انجام تراکنش‌های معتبر را با حذف دخالت اشخاص ثالث فراهم می‌آورد. به زبانی ساده این نوع از قراردادها پروتکل کامپیوتری به شمار می‌کنند که جهت تسهیل، تأیید و اجرای یک مذاکره به شکل دیجیتالی ایجاد شده‌اند. همچنین لازم به ذکر است که تمامی تراکنش‌ها در قراردادهای هوشمند قابلیت ردیابی دارند و برگشت ناپذیر هستند.
فهرست مطالب در این مقاله:
- هدف قرارداد هوشمند Smart Contract
- نحوه شکل گیری ایده قرارداد هوشمند
- نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند
- نحوه ایجاد یک قرارداد هوشمند
- کاربرد قراردادهای هوشمند در دنیای واقعی
- مزایای قرارداد هوشمند
- معایب قرارداد هوشمند
- بلاک چین هایی که قادرند قراردادهای هوشمند را پردازش نمایند؟
هدف قرارداد هوشمند Smart Contract
قرارداد هوشمند (Smart Contract) در حوزه صنایع بزرگ یک انقلاب بی همتا محسوب می‌شود، چرا که این پدیده به میزانی هوشمندانه تنظیم و اجرا می‌گردد که تحولی بدون نقص را تضمین می‌نمایند. به عنوان مثال شما قصد فروش یک ملک را دارید و برای این عمل به بنگاه ها ی زیادی مراجعه کرده اید. برای این کار وقت و انرژی زیادی لازم است. این نوع از معاملات تا سرانجام آن به دوندگی زیادی نیاز دارد و شحص باید به صورت کامل بر روی روند اجرای معامله نظارت نماید و اگر قرارداد اجرا شود فرد باید به واسطه کمیسیون پرداخت شود که این خود یک نوع ضرر مالی به شمار می‌رود.
در واقع قراردادهای هوشمند به همین دلیل جهت ایجاد شده اند که مشکل اعتماد را به طور کل رفع نمایند. در قراردادهای هوشمند جهت فروش خانه مبلغ معینی تعریف شده است و فرد تنها در صورتی قادر خواهد مالکیت خانه را داشته باشد که مقدار پول ثبت شده در سیستم به صورت کامل را پرداخت نماید. در واقع دو نکته اصلی در قراردادهای هوشمند وجود دارد اول ثبت ارزش مالی خانه و دوم هم ثبت مالکیت آن است که پس از انجام معامله طرفین قرارداد به هر آنچه که قصد دارند برسند. اشخاص بسیاری امکان روین این قراردادها را دارند و به موجب این امر درصد ضرر و زیان آن بسیار پایین خواهد بود.
نحوه شکل گیری ایده قرارداد هوشمند
در سال 1994 ایده اصلی قرارداد هوشمند ابتدا توسط نیک زابو (Nick Szabo)، متخصص رایانه و رمزنگاری، مطرح شد. وی اصول اصلی این کار را تعریف نمود، اما در آن زمان محیط مناسبی جهت تحقق این ایده وجود نداشت. با ظهور فناوری بلاک چین، تغییرات بسیار زیادی ایجاد شد و بیت کوین، موفق شد پایه و اساس قرارداد هوشمند را بر بستر بلاک چین فراهم آورد. اما تمامی این اتفاقات و ابزارهای آن توانایی پاسخگوی به تمام این نیازها نداشتند. اما طولی نکشید که با ظهور اتریوم، قراردادهای هوشمند برای عموم افراد به اجرا درآمد و به یک محرک ثابت جهت انجام معاملات بیشتری مبدل شد.
نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند
قاعده کلی قراردادهای هوشمند را می‌توان با نحوه‌ی عملکرد دستگاه‌های فروش شرح داد. در واقع این دستگاه‌ها تنها دستورالعمل‌هایی را که به آنها ابلاغ می‌گردد، به صورت خودکار اجرا می‌نمایند. کاربر باید به مقدار مورد نیاز کریپتوکارنسی وارد قرارداد هوشمند کند و به موجب این امر حق مالکیت خانه و سایر مجوزهای لازم را در حساب خود دریافت خواهد کرد. در آغاز کار، دارایی ها و شرایط قرارداد کدگذاری خواهند شد و بر بستر بلاک یک بلاک چین قرار داده می‌شوند. این قرارداد چندین بار مابین گره‌های پلتفرم توزیع و کپی می‌گردند و پس از اجرای آن، قرارداد بر اساس شرایط تعیین شده صورت می‌پذیرد. همچنین، این برنامه به شکل خودکار اجرای تعهدات را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
نحوه ایجاد یک قرارداد هوشمند
موضوع قرارداد: جهت اجرای این برنامه لازم است به کالا و خدمات تحت قرارداد جهت قفل و باز کردن خودکار آنها دسترسی داشته باشد.
امضاهای دیجیتال: تمامی شرکت‌کنندگان با امضای قرارداد به واسطه کلیدهای خصوصی خود، توافقنامه را آغاز می‌نمایند.
شرایط قرارداد: شرایط قرارداد هوشمند، به صورت یک رشته دقیق از عملیات تعریف خواهد شد و تمامی شرکت‌کنندگان باید این شرایط را به امضا برسانند.
پلتفرم غیر متمرکز: قرارداد هوشمند بر بستر بلاک چین پلتفرم جای می‌گیرد و بین گره‌های این پلتفرم به صورت مساوی توزیع می‌شود.
کاربرد قراردادهای هوشمند در دنیای واقعی
قراردادهای هوشمند این توانایی را دارند تا در زمینه‌های متنوعی به شرح زیر مورد استفاده قرار بگیرند:
رأی‌گیری: در واقع نتایج رای‌گیری را می‌توان بر بستر بلاک چین جای داد و بین گره‌های شبکه توزیع نمود. تمامی این داده‌ها به شکل رمزگذاری شده و ناشناس خواهند ماند، درنتیجه امکان هرگونه دستکاری به صورت مطلق از بین می‌رود.
لجستیک: به طور کل زنجیره تأمین، بخش‌ها و لینک‌های متنوعی را در بر می‌گیرد. هر لینک لازم است تأییدیه خود را از بخش پیشین دریافت نماید تا مفاد قرارداد همکاریش قابل اجرا گردد. این عمل بسیار زمانبر خواهد بود و به واسطه استفاده از قرارداد هوشمند می‌توان در زمان صرفه جویی نمود و هر یک از شرکت‌کنندگان نیز می‌توانند پیشرفت کار را رویت نمایند و عملیات خود را به موقع انجام دهند. در واقع قراردادهای هوشمند، به واسطه ایجاد شفافیت در شرایط قرارداد، باعث تضمین جلوگیری از کلاهبرداری می‌شود. همچنین با ادغام اینترنت اشیا نیز می‌توان قابلیت ردیابی محموله‌ها را نیز فراهم آورد. از دیگر کاربردهای مهم در قراردادهای هوشمند می‌توان به حوزه‌هایی نظیر مدیریت، سیستم بانکی، بیمه، املاک و … اشاره داشت.
مزایای قرارداد هوشمند
لازم به ذکر است که قراردادهای هوشمند از همه مزایای فناوری بلاک چین استفاده می‌نماید، که به شرح زیر است:
امنیت: قراردادهای هوشمند از مزیت رمزگذاری برخوردار هستند و بین گره‌ها در شبکه توزیع می‌شوند. به موجب این امر بدون اجازه کاربر، داده‌ها از بین و تغییر نخواهند کرد.
سرعت و صرفه‌جویی در زمان: بیشتر فرایندها به شکل خودکار صورت می‌پذیرند و در نتیجه بیشتر واسطه‌ها در این میان خواهند رفت.
استاندارد سازی: در دنیای امروز طیف وسیعی از انواع مختلف قراردادهای هوشمند وجود دارند. شما قادر هستید یکی از آنها را انتخاب نموده و با توجه به نیازتان آن را تغییر دهید.
استقلال: قراردادهای هوشمند، واسطه را به طور کل حذف می‌کند و در اصل مدیریت کامل توافقنامه را به شما می‌دهد.
اعتماد: هیچ شخصی قادر به دزدی و گم کردن اسناد شما نیست، چراکه آنها رمزگذاری شده‌اند و به شکلی ایمن در یک دفتر کل عمومی ذخیره شده‌اند. همچنین، لازم نیست به اشخاصی که با آنها سر و کار دارید اعتماد نمایید و یا انتظار داشته باشید که آنها نیز به شما اعتماد نمایند، چراکه سیستم قراردادهای هوشمند مشکل اعتماد را به سادگی رفع کرده است.
صرفه‌جویی در هزینه‌ها: با بهره‌مندی از قراردادهای هوشمند دیگر نیاز به دفترخانه‌های رسمی، مشاوران، نمایندگان املاک و بسیاری از واسطه‌های دیگر نخواهیم داشت و با تمدید قرارداد، بسیاری از هزینه‌های مربوط به خدمات آنها برای همیشه حذف می‌شود.
کارایی: بهره‌مندی از قراردادهای هوشمند، در وقت شما صرفه‌جویی می‌نماید و دیگر نیاز به ثبت انبوهی از اسناد کاغذی، ارسال یا انتقال آنها به مکان‌های خاص لازم نیست.
معایب قرارداد هوشمند
به غیر از نکات مثبت ذکر شده در این مقاله، قراردادهای هوشمند هم مانند اکثر پروژه‌های جدید دیگر بی‌عیب و نقص نیستند. برخی از معایت و کاستی‌های قراردادهای هوشمند عبارت هستند از:
عامل انسانی: در واقع این کدها توسط اشخاصی نوشته می‌شوند و به موجب آن امکان بروز خطا و اشتباه وجود خواهد داشت. چنانچه هم قرارداد هوشمند با وجود این اشتباهات در بلاک چین ثبت گردد، دیگر نمی‌شود آن را تغییر داد. به طور مثال، خطایی در برنامه‌نویسی الگوریتم یک شرکت منجر به آن شد تا هکرها از این اشتباه سوء استفاده نموده و چیزی در حدود 60 میلیون دلار را سرقت کنند.
وضعیت حقوقی نامشخص: هم اکنون، قراردادهای هوشمند توسط هیچ دولتی تنظیم نمی‌گردند. بنابراین چنانچه نهادهای دولتی تصمیم داشته باشد، چارچوبی قانونی جهت قراردادهای هوشمند ایجاد نماید، همین مسئله مشکل ساز خواهد شد.
هزینه‌های اجرا: در واقع قراردادهای هوشمند جهت قابلیت اجر به برنامه‌نویسی نیاز دارند. بنابراین وجود یک برنامه‌نویس با تجربه، و پذیرش فناوری بلاک چین در ساختار داخلی شرکت جهت اجرای یک قرارداد هوشمند ضرورت دارد.
بلاک چین هایی که قادرند قراردادهای هوشمند را پردازش نمایند؟
بیت کوین: بلاک چین بیت کوین جهت پردازش معاملات بیت کوین یک گزینه‌ای بسیار مناسب است، اما از توانایی کمی جهت پردازش اسناد برخوردار است.
زنجیره‌های جانبی (Side Chains): از دیگر نام های بلاک چین‌هایی به شمار می‌رود که در مجاورت بیت کوین فعالیت دارد و فضای بیشتری را جهت پردازش قراردادها فراهم می‌آورد.
NXT : NXT در واقع یک پلتفرم بلاک چین عمومی محسوب می‌شود که گلچین محدودی از الگوها جهت قراردادهای هوشمند است. کاربر باید از آنچه در اختیارش گذاشته می‌شود استفاده کند؛ این بدان معناست که قادر به کدنویسی نیستید.
اتریوم: اتریوم یک پلتفرم عمومی بلاک چین است و برای رمزگذاری و پردازش قراردادهای هوشمند عملکرد بسیار خوبی دارد. کاربران می‌توانند خیلی راحت کد دلخواه خودشان را بارگزاری کنند اما باید برای انجام این کار توکن‌های ETH پرداخت نمایند.
نتیجه‌گیری
بهره‌مندی از امتیازات قراردادهای هوشمند فقط محدود به توافق‌نامه‌های کوچک نخواهد بود، چراکه دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ هم می‌توانند از مزایای بسیار آنها استفاده نمایند. در واقع قراردادهای هوشمند برای معامله‌گران و خریداران این امکان را فراهم می‌آورند تا خرید خود را در زنجیره تامین ردیابی نمایند. همین امر باعث افزایش اعتماد در چرخه‌ی کار خواهد شد. همچنین قراردادهای هوشمند با از بین بردن نیاز به واسطه‌ها، موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها و زمان خواهند شد و با خودکار‌سازی روند انجام عملیات، معاملات را بسیار ساده‌تر می‌نمایند.
